‘Mass customisation’ voor het onderwijs

“Ventileren is cruciaal. Dat gold voor de coronacrisis al voor de scholen in Nederland, maar nu zijn we ons nog meer bewust van het feit dat ziekteverwekkers zich ook door de lucht verspreiden.” Aan het woord is Wouter Wijma, algemeen directer van Nedair en kersverse voorzitter van de VLA, de Vereniging leveranciers van Luchttechnische Apparaten “Het geval van een repetitie van een zangkoor in Amerika was tekenend. Ondanks alle preventieve maatregelen ging een grote zanggroep in een slecht geventileerde ruimte zingen, met één besmet persoon. Die werd superverspreider: binnen een uur was iedereen besmet.”

Verdunnen van de binnenlucht met verse buitenlucht is dus het credo. Basisscholen zijn intussen opgestart, andere onderwijsinstellingen zullen na de vakantie (waarschijnlijk) weer hun deuren openen. Wijma: “Het lastige is dat door de crisis niet meer geïnvesteerd wordt. Niemand durft beslissingen te nemen, ook lokale overheden of schoolbesturen niet. Dat is onverstandig als je bedenkt dat nog steeds tachtig procent van de scholen slecht geventileerd is. Er is ook nog steeds verwarring, omdat het RIVM zich nog niet heeft uitgesproken over de verspreiding van COVID-19 via de lucht. Een positief effect is dat wij als ventilatiebranche toch iets aan het winnen zijn. Wij roepen al jaren dat ventilatie belangrijker is dan verwarming of koeling en dat begint men nu langzaam door te krijgen. De leveranciers en installateurs staan klaar om die tachtig procent aan te pakken.”

Om Frisse Scholen Klasse B te halen, kun je sowieso niet om warmteterugwinning heen.

Geen split airco-systemen

Wat is het advies aan schoolbesturen, met de zomer in aantocht? Wijma: “Zorg in elk geval dat je blijft ventileren, op zijn minst met open ramen en mechanische afzuiging. Split airco-units of elke andere vorm van koelen met recirculatie kan niet meer. Of je moet er zevenvoudige ventilatie naast zetten. Dit zal de aircobranche niet leuk vinden. In de winter is het lastiger omdat je met alleen mechanische ventilatie de kou binnen haalt. Dan zal de kachel aan moeten en dan is warmteterugwinning een optie als de budgetten beperkt zijn. Om Frisse Scholen Klasse B te halen, kun je sowieso niet om warmteterugwinning heen.”

Warme zomers

Daarbij komt dat de zomers en ook de lentes steeds warmer worden. Wijma: “Volgens diverse richtlijnen ligt de ideale temperatuur in klaslokalen tussen de 18 en 22°C. Vanaf 25°C neemt de behaaglijkheid af en wordt het prestatievermogen minder. Mensen kunnen dan ook last krijgen van hoofdpijn en benauwdheid. Deze temperatuuroverschrijding ga je niet oplossen door ramen open te zetten. Wij zien daarom dat steeds meer scholen koeling toepassen. Voor grote scholen kan het rendabel zijn om bronnen toe te passen voor koude- en warmteopslag. Wat ook haalbaar kan zijn, is een sorptiewiel. Je hebt dan nog steeds mechanische koeling nodig, maar minder dan bij een standaard warmtewisselaar. Grote scholen en kantoren doen dit al. Met ventileren en temperatuurbeheersing zijn we er overigens nog niet. De concentraties fijnstof en ultrafijnstof zijn vooral in de buurt van drukke wegen en industrie te hoog. Daar zou je op basis van vraagsturing een oplossing voor kunnen maken, zoals Piet Jacobs van TNO onlangs bepleitte. Wat niet werkt, is een elektrostatisch filter in je systeem opnemen om virusdeeltjes en fijnstof af te vangen. Die produceren namelijk ozon, en dat wil je absoluut niet in je lokaal hebben.”

EduComfort 950.

Opschalen

Terug naar de oplossingen. Wat het probleem ook is, Nedair komt eraan tegemoet. “Speciaal voor het onderwijs hebben wij een decentrale ventilatie-unit, de EduComfort 950”, vervolgt Wijma. “Wij werken vanuit een gestandaardiseerd principe, net zoals Volkswagen vele modellen bouwt op basis van een schaalbaar chassisplatform. Zo kijken wij ook naar luchtbehandeling. Je hebt een bepaald aantal vierkante meters nodig om les te geven aan groepen van 25 of 30 leerlingen en de componenten voor luchtbehandeling zijn ook grotendeels gestandaardiseerd. Daarop bouwen we concepten die we opschalen en aanpassen voor de specifieke wensen van het project. ‘Mass customisation’ heet dat. Tien keer een kast leveren, de ene keer met een verwarmingsblok en de andere keer met een luchtbevochtiger, heette vroeger maatwerk. Tegenwoordig noemen wij dit: configureerbaar.”

Standaard met koeling en verwarming

“De Educomfort 950 is een goed voorbeeld van ‘mass customisation’ en, niet onbelangrijk, met 32,4 dB(A) de stilste unit in de markt, geverifieerd door de geluidsspecialisten van Peutz. Dit compacte, plug-and-play-systeem werkt met honderd procent buitenlucht, heeft een toe- en afvoerkanaal door het dak of door de gevel en is op alle denkbare manieren te bedienen en aan te sluiten op een gebouwbeheersysteem”, aldus Wijma. “Om te koelen wordt hier wel eens een separaat splitsteem naast gebruikt. Binnenkort komt er een nieuwe variant op de markt, waarin standaard een koel- en verwarmingsblok is ingebouwd. Zo willen wij frisse lucht beschikbaar maken voor iedereen, ook als het echt warm wordt.”

Overdruk

Wijma ziet voor de niet al te verre toekomst nog andere interessante ontwikkelingen op de scholenbouw afkomen: “Operatiekamers en cleanrooms werken met overdruk en verdringingssystemen waardoor virusdeeltjes en andere ziekteverwekkers maar één kant op kunnen: naar buiten. Dat zou een oplossing kunnen zijn voor de toekomst, waarbij bekend is dat je nooit koude lucht bij de voeten moet inblazen. Wat ik in elk geval niet zie gebeuren, is dat we scholen gaan opzadelen met Programma’s van Eisen zoals die voor kantoren gelden, zoals door velen wordt voorgesteld. Dat betekent 60 m³/uur per persoon en maximaal 800 ppm CO₂. Als je ergens 1.800 m³/h binnenbrengt, krijg je extreme tochtklachten En dat is nou net wat we niet willen.”